Kamu Görevlerinde İstihdam Şekilleri

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesi, devletin kamu hizmetlerini yerine getirmek için dört temel istihdam şekli belirlediğini ifade eder: memur, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçi. Bu dört istihdam türü dışında kamu kurumlarında personel çalıştırılması yasaktır.

Kamu Görevlerinde İstihdam; 1. Memur: Devletin Asli Kadrosu

Memur, Türkiye’de kamu hizmetlerinin bel kemiğidir. Anayasaya ve 657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’na göre, devletin asli ve sürekli görevlerini ifa eden kamu görevlileri, bu unvanı taşır. Onlar yalnızca görevli oldukları kurumları değil, doğrudan devletin kurumsal varlığını temsil eder.

Memur statüsündeki personel; eğitim, sağlık, güvenlik, adalet, vergi, nüfus ve idari yönetim gibi kritik alanlarda çalışır. Görevleri; yasaların, yönetmeliklerin ve kamu politikalarının uygulanmasıdır. Aynı zamanda halkla devlet arasındaki bağ görevleri üzerinden kurulur.

Memur Kimdir?

657 Sayılı Kanun’un 4/A maddesine göre, bir kişinin “memur” sayılabilmesi için şu üç temel koşul birlikte sağlanmalıdır:

• Genel idare esaslarına göre çalışmalı,
• Asli ve sürekli bir kamu hizmetini yerine getirmeli,
• Devlet veya kamu tüzel kişiliği olan kurumlarda istihdam edilmeli.

Bu özellikleriyle memurlar; geçici, proje bazlı ya da özel alan uzmanlığı gerektiren hizmetlerde çalışan sözleşmeli personelden ayrılır.

Memurların Görev Alanı Ne Kadar Geniş?

Halk arasında memur denince akla ilk gelen meslekler; öğretmen, hemşire, polis, zabıt katibi ya da nüfus memuru olabilir. Oysa memur kavramı bu mesleklerin çok ötesindedir.

Devletin yönetim, denetim, planlama ve karar alma mekanizmalarında görev yapan yöneticiler de memur statüsündedir. Örneğin; bir bakanlıkta çalışan müsteşar yardımcısı ya da bir valilikte görevli hukuk müşaviri de memur sayılır.

Memurlara Tanınan Haklar ve Güvenceler

Memurların en belirgin farkı, görev güvencesine sahip olmalarıdır. Keyfi işten çıkarılamazlar. Disiplin hükümleri dışında görevlerine son verilemez. Bu durum, memurluğun uzun vadeli ve istikrarlı bir kariyer yapısı sunduğunu gösterir.

Memurlar ayrıca;

• Kadro güvencesiyle çalışır,
• Devlet tarafından emeklilik sistemine dahil edilir,
• İzin, maaş, terfi ve sosyal haklardan düzenli olarak yararlanır.

Bu yapılar sayesinde devlet, sadık, eğitimli ve deneyimli bir kamu görevlisi kadrosu oluşturmayı amaçlar.

Memur Olmanın Şartları Nelerdir?

Memur olabilmek için bazı yasal ve genel şartlar vardır. Bunlar şunlardır:

• Türkiye Cumhuriyeti vatandaşı olmak,
• Kamu haklarından mahrum olmamak,
• Güvenlik soruşturmasından geçmek,
• KPSS (Kamu Personel Seçme Sınavı) ile merkezi yerleştirmede başarılı olmak.

Bazı kadrolar özel sınavlar ya da mülakatlarla da alım yapabilir. Ancak her durumda devlet memurluğu, liyakat ve şeffaflık esasına dayanır.

Memurluk Neden Hâlâ Tercih Ediliyor?

Ekonomik krizlerin arttığı, özel sektör istihdamının güvencesizleştiği dönemlerde memur kadrolarına olan ilgi artıyor. Çünkü memurlar;

• İş güvencesine sahip,
• Düzenli gelir alıyor,
• Yasal haklarla korunuyor.

Ayrıca sosyal güvence, emeklilik hakkı, lojman imkânı ve aile yardımı gibi destekler de memurluğu cazip hale getiriyor.

Kamu Görevlerinde İstihdam; 2. Sözleşmeli Personel: Uzmanlık Gerektiren Esnek Model

Sözleşmeli personel, kamu hizmetlerinin yeni yüzüdür. Giderek çeşitlenen kamu ihtiyaçları karşısında, devletin daha esnek, uzmanlığa dayalı ve proje odaklı insan kaynağına yönelmesi, bu istihdam modelini ön plana çıkarmıştır.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/B maddesi kapsamında tanımlanan sözleşmeli personel; geçici gibi görünen ama artık kalıcı hale gelen bir istihdam türüdür. Özellikle son düzenlemelerle birlikte, memuriyete geçişi mümkün hale gelen sözleşmeli personel sistemi, kamu personel rejiminde köklü bir dönüşümün habercisidir.

Sözleşmeli Personel Kimdir?

Sözleşmeli personel; devletin yürüttüğü önemli projelerde, özel uzmanlık gerektiren işlerde görev alır. Ancak bu görev, klasik anlamda “memur kadrosu” değildir. Çalışma süresi, sözleşme ile belirlenmiş, hak ve yükümlülükleri ise Cumhurbaşkanlığı tarafından çizilmiş çerçeveye bağlıdır.

Bu kişiler işçi değildir. Ancak memur da sayılmazlar. Arada kalmış gibi görünen bu statü, aslında kamuda uzmanlık güvencesinin temelidir.

Neden Sözleşmeli Personel Tercih Edilir?

Bazı kamu hizmetleri süreklilik arz etmez. Kimi görevler, belirli bir proje süresiyle sınırlıdır. Kimi pozisyonlar ise yüksek uzmanlık ister. İşte bu tür ihtiyaçlar için devlet, klasik kadrolu memurluk yerine sözleşmeli personel istihdamını tercih eder.

Örnekler arasında şunlar yer alır:

• Sağlık alanında uzman doktorlar ve hemşireler
• Milli Eğitim Bakanlığı’nda norm kadro fazlası öğretmen ihtiyacını karşılayan öğretmenler
• Adli Tıp Kurumu uzmanları
• Sanatçı öğretim görevlileri
• Bilişim sektöründe çalışacak yüksek nitelikli personeller

Bu pozisyonlarda çalışanlar, projelerin dinamik yapısına uygun olarak daha esnek ama sınırlı süreli sözleşmelerle görev yapar.

2023 Düzenlemesi: Kadroya Geçiş Kapısı Açıldı

19 Ocak 2023 tarihinde yürürlüğe giren yeni düzenlemeyle birlikte, kamu kurumlarında sözleşmeli olarak çalışanlara önemli bir hak tanındı. Artık:

• Aynı kurumda üç yıl görev yapan sözleşmeli personel,
• Otuz gün içinde yazılı başvuruda bulunduğunda,
• Aynı unvanda memur kadrosuna doğrudan atanabilecek.

Bu atamalar için yeni bir sınav şartı aranmaz. Ayrıca bu geçişlerde:

• Sözleşmeli personelin geçmiş hizmet süreleri memurluk derecesine eklenir.
• Kadroya geçen personele iş sonu tazminatı ödenmez.
• Göreve başladıkları yerden üç yıl süreyle ayrılmaları yasaktır.
• Atanan memurlar, bulunduğu yerde en az bir yıl daha görev yapmak zorundadır.

Bu gelişme, yıllardır “sözleşmeliyim ama memur gibi çalışıyorum” diyen binlerce kamu çalışanı için yeni bir umut olmuştur.

Sözleşmeli Personelin Hakları ve Sınırlılıkları

Sözleşmeli personel, kamu görevi yürüttüğü için bazı açılardan memurlarla benzer haklara sahiptir. Ancak temel farkları da vardır:

✅ İzin hakkı vardır ancak izin süresi sınırlıdır.
✅ Disiplin hükümlerine tabidir ancak bazı cezalarda farklı prosedürler işletilir.
✅ Sosyal güvenlik sistemine dahildir.
✅ İş sonu tazminatı alabilir (ancak kadroya geçiş durumunda ödenmez).
⛔ Kademe ve derece ilerlemesi yoktur.
⛔ Görev güvencesi, memurlar kadar güçlü değildir.
⛔ Atama ve tayin hakkı sınırlıdır.

Ancak özellikle sağlık, eğitim ve bilişim gibi alanlarda bu kadroda görev yapan kişiler, büyük bir özveriyle çalışmakta ve kamu hizmetlerinin kalitesine ciddi katkılar sunmaktadır.

Sözleşmeli Personelin Disiplin Hükümleri ve Sözleşme Feshi

2023 yılında yapılan yeni düzenleme ile sözleşmeli personelin de artık memurlar gibi disiplin hükümlerine tabi olacağı netleştirildi. Görevden uzaklaştırma, disiplin cezaları ve sözleşme feshi gibi durumlar, artık belirli kurallar çerçevesinde yürütülüyor.

Buna göre:

• Kademe ilerlemesini durduracak nitelikte bir fiil varsa, sözleşme disiplin kurulu kararı ile feshedilebilir.
• Sözleşme feshedildikten sonra aynı kurumda bir yıl boyunca yeniden sözleşme yapılması mümkün değildir.

Kamu Görevlerinde İstihdam; 3. Geçici Personel: Zaman Sınırlı Kamu Hizmeti

Geçici personel, devletin belirli bir süreyle sınırlı ihtiyaçlarını karşılamak üzere görevlendirdiği kamu görevlisidir. Bu kişiler, kamu hizmetlerinin sürekliliği kadar, zamanla yarışan geçici görevlerin de güvenli ve düzenli biçimde yürütülmesini sağlar.

Tıpkı geçici görevler gibi, geçici personelin görevi de kalıcı değildir. Ancak bu durum, onların kamu hizmetindeki önemini azaltmaz. Aksine, bir mevsimin ortasında, bir afetin gölgesinde, bir kampanyanın ortasında sessizce devreye giren bu çalışanlar, sistemin görünmeyen ama hayati parçalarıdır.

Geçici Personel Kimdir?

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4. maddesine göre geçici personel, belirli süreli ve sınırlı işler için görevlendirilen kamu görevlisidir. Bu kişiler:

• Yıllık veya dönemsel projelerde,
• Mevsimlik hizmetlerde (örneğin orman yangınıyla mücadele),
• Acil durumlarda oluşan personel ihtiyacında,
• Kampanya veya saha faaliyetlerinde,
• Süreli ve proje bazlı uygulamalarda

geçici bir iş sözleşmesiyle istihdam edilir.

Geçici Personelin Hukuki Dayanağı Nedir?

Geçici personelin istihdamı, kamu kurumlarının mevsimsel, kampanyaya dayalı ya da olağanüstü durumlara ilişkin hizmetlerinde ortaya çıkan kısa süreli ihtiyaçlar doğrultusunda şekillenir. Bu kapsamda:

• Bir yıldan az süreli görevlerde,
• Cumhurbaşkanınca kararlaştırılan hizmet alanlarında,
• Geçici pozisyonlarda,
• Bütçe kanunları çerçevesinde geçici olarak görevlendirme yapılabilir.

Bu düzenleme, kamu yönetiminin beklenmedik gelişmelere hızlı cevap verebilmesi için kritik önemdedir.

Geçici Personelin Özellikleri

Geçici personel, ne kadrolu memur gibi kalıcıdır ne de sözleşmeli personel gibi yıllara yayılan görev sürelerine sahiptir. Görev süresi sınırlıdır ve genellikle:

• Altı aydan az,
• Proje bitimine kadar,
• Sezonluk dönemler içinde belirlenir.

Bu özellikleriyle geçici personel, hızlı müdahale gereken alanların güvencesidir.

Hangi Alanlarda Geçici Personel Görevlendirilir?

Geçici personel çoğunlukla şu alanlarda çalışır:

• Orman yangınlarıyla mücadele,
• Tarım ve hayvancılık destek projeleri,
• Mevsimlik işçi istihdamı gereken belediye hizmetleri,
• Kampanyalı sağlık taramaları,
• Afet bölgelerinde kriz yönetimi,
• Kamu yararına çalışan kurumların saha görevleri.

Bu alanlar, geçici personelin sadece “zaman sınırlı” değil, aynı zamanda hayati ve kritik hizmetlerin yürütücüsü olduğunu da kanıtlar.

Geçici Personelin Hakları Nelerdir?

Geçici personelin çalışma süresi sınırlı olsa da bazı temel haklara sahiptirler:

✅ Hizmet sözleşmesine dayalı olarak çalışırlar.
✅ Çalıştıkları süre boyunca sosyal güvenlik haklarından yararlanırlar.
✅ Görevleri süresince kamu görevlisi gibi sorumluluk taşırlar.
⛔ Ancak kadrolu memurlar gibi terfi, kademe ilerlemesi veya sürekli görev güvencesi yoktur.
⛔ Görev sürelerinin sonunda otomatik yenilenme söz konusu değildir.

Geçici personelin hizmet süresi sona erdiğinde, yeni bir sözleşme yapılmadığı sürece görevleri de sona erer.

Geçici Personel Sistemi Tartışmaya Açık mı?

Kamu yönetiminde şeffaflık ve eşitlik ilkeleri, geçici personel istihdamının da adil, denetlenebilir ve ihtiyaç temelli olması gerektiğini zorunlu kılar. Zira bazı uygulamalarda, geçici istihdamın uzun yıllar sürdüğü, hatta kadro beklentisinin oluştuğu durumlar yaşanmıştır.

Bu nedenle geçici personel uygulamasının;

• Suiistimal edilmemesi,
• Asıl kadrolu istihdamın yerini almaması,
• İhtiyaç dışı hale geldiğinde durdurulması

gereklidir. Aksi takdirde bu sistem, geçici olmaktan çıkıp, güvencesiz kamu istihdamına dönüşebilir.

Kamu Görevlerinde İstihdam; 4. İşçiler: Hizmet Sözleşmesi ile Çalışan Emekçiler

Kamu hizmetlerinin görünmeyen ama vazgeçilmez yüzü onlardır. Yolları onaran, şehirleri temizleyen, altyapıyı ayakta tutan, orman yangınlarıyla savaşan, kanalizasyonları açan, parkları düzenleyen… Devletin somut yüzü olan bu insanlar, kamunun fiziki işgücüdür. Onlar, kamu işçileridir.

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4/D maddesi kapsamında tanımlanan işçiler, devletin işleyişinde vazgeçilmez bir rol üstlenir. Ancak yaptıkları iş, masa başında değil; saha, çamur, yangın, asfalt ve zemin üzerindedir.

Kamu İşçisi Kimdir?

Kamu işçisi, devletin ihtiyaç duyduğu bedeni iş gücünü, belirli ya da belirsiz süreli iş sözleşmesiyle yerine getiren kişidir. İşçiler, memurlar gibi idari sorumluluklar değil; fiziksel üretim, bakım, onarım, temizlik ve destek hizmetleri alanlarında görev yapar.

Bu kişiler;

• Sürekli işçi (belirsiz süreli sözleşme ile çalışan),
• Geçici işçi (altı aydan az süreli, mevsimlik ya da kampanya kapsamında çalışan)

olarak ikiye ayrılır.

Kamu İşçileri Hangi Kanuna Tâbidir?

Kamu işçileri, 657 Sayılı Kanun’a değil, 4857 Sayılı İş Kanunu’na tabidir. Yani memurlar gibi disiplin hükümleriyle değil; iş sözleşmesi ve iş hukuku çerçevesinde çalışırlar. Toplu iş sözleşmeleri, fazla mesai, kıdem tazminatı gibi konularda işçi hakları geçerlidir.

Ayrıca kamu işçileri, hizmet sözleşmesi ile çalıştıkları için;

• Fazla çalışmaları ücretle karşılanır,
• Sendikal örgütlenme hakları vardır,
• Grev hakkına sahiptirler.

Bu yönüyle kamu işçileri, sosyal devletin çalışan lehine güvenceler sunduğu bir sistemin parçasıdır.

Kamu İşçileri Hangi Alanlarda Çalışır?

Kamu işçileri hayatın her alanındadır. Belediyelerden üniversitelere, karayollarından hastanelere kadar uzanan geniş bir görev sahaları vardır.

Başlıca görev alanları şunlardır:

• Temizlik işleri ve çevre düzenlemesi,
• Yol, kanalizasyon ve altyapı onarımları,
• Bina bakımı, teknik destek ve tesisat işleri,
• Orman yangınıyla mücadele,
• İnşaat ve bakım-onarım faaliyetleri,
• Hizmetli ve destek personeli görevleri.

Günlük yaşamımızda hissettiğimiz birçok hizmetin arkasında kamu işçilerinin emeği vardır.

Sürekli ve Geçici İşçi Ayrımı Nedir?

Sürekli işçiler, belirsiz süreli sözleşmeyle çalışan ve kamu kadrosunda yer alan kişilerdir. Bunlar genellikle işçi kadrosuna geçirilen taşeron çalışanlar ile halen belediyelerde çalışan teknik elemanlardır.

Geçici işçiler ise genellikle altı aydan az süreyle istihdam edilir. Mevsimlik orman işçileri, yaz aylarında park-bahçe işlerinde görevlendirilenler bu kapsamda yer alır.

Geçici işçilerin görev süresi dolduğunda sözleşmeleri sona erer. Yeni dönemde yeniden başvuru ile işe alınmaları gerekebilir.

İşçilerin Memurlardan Farkı Nedir?

Kamu işçileri ile memurlar arasındaki en temel fark, çalışma güvencesi ve statü farkıdır.

Özellik	Kamu İşçisi	Memur
Bağlı Olduğu Kanun	4857 Sayılı İş Kanunu	657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu
İşe Alım Yöntemi	İşkur ve sınavlarla	KPSS ve merkezi atama
Görev Güvencesi	Belirli ya da belirsiz sözleşme	Kadro ve disiplin güvencesi
Fazla Mesai Ücreti	Vardır	Nadiren uygulanır
Sendika ve Grev Hakkı	Vardır	Kısıtlıdır

Bu tablo, kamu işçilerinin görev alanlarını ve hukuki pozisyonlarını daha iyi anlamamıza yardımcı olur.

Kamu İşçilerine Kadro Hakkı ve Güncel Tartışmalar

Son yıllarda özellikle taşerondan kadroya geçiş, kamu işçileri için önemli bir dönüm noktası oldu. Belediyelerde, hastanelerde ve birçok kamu kuruluşunda yıllarca taşeron şirketler üzerinden çalışan işçiler, çeşitli yasal düzenlemelerle sürekli işçi kadrosuna geçirildi.

Ancak hâlâ birçok geçici işçi, mevsimlik çalışmanın belirsizliği ve güvencesizliğiyle mücadele ediyor. Sendikalar ve işçi konfederasyonları, tüm geçici işçilere kadro verilmesi gerektiğini savunuyor. Bu talepler, hem sosyal adalet hem de kamu hizmetlerinin kalıcılığı açısından haklı bulunuyor.

Neden Yalnızca Bu Dört Şekil Geçerli?

657 Sayılı Kanun’un 5. maddesi, kamu kurumlarının bu dört istihdam şekli dışında personel çalıştıramayacağını kesin biçimde belirtmektedir. Bu hüküm, kamu yönetiminde disiplinin sağlanması, personel haklarının korunması ve kamu hizmetlerinin etkin yürütülmesi amacıyla getirilmiştir.

Bu nedenle taşeron işçi uygulamalarının sınırlandırılması, sözleşmeli personelin süre sonunda memurluğa geçmesi ve iş güvencesinin sağlanması gibi düzenlemeler doğrudan bu maddeye dayanmaktadır.

Sözleşmeli Personel İçin Son Düzenlemeler Ne Diyor?

2023 yılı itibarıyla yapılan düzenlemeyle birlikte, sözleşmeli personelin durumu daha da netleşti. Artık:

• Üç yıl görev yapan sözleşmeliler, kadroya geçebilecek.
• Kadroya geçenler, en az bir yıl daha aynı yerde çalışmak zorunda.
• Geçmişteki sözleşme süresi, derece ve kademe hesabında dikkate alınacak.
• Atandıkları memur kadrosu için yeniden bir kadro ihdası gerekmez.
• Kadroya geçen sözleşmeli personele iş sonu tazminatı ödenmeyecek.

Bu düzenleme, sözleşmeli istihdamı daha cazip ve güvenli hale getirirken, kamu personel sisteminde birleştirici bir etki yaratmıştır.

Kamu Hizmetlerinde Düzen ve Güvence Esastır

Kamu hizmetleri, toplumun ortak yararı için yürütülen, süreklilik ve güvenilirlik gerektiren faaliyetlerdir. Bu nedenle devlet, personelini belirli kurallar, istihdam biçimleri ve disiplin içinde görevlendirmek zorundadır.

Memur, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçi statüleri; bu düzenin temel taşlarını oluşturur. Her biri kendi görev alanına ve çalışma esaslarına sahiptir.

Kamuda çalışmak isteyenlerin, bu statüleri iyi bilmesi, haklarını ve yükümlülüklerini doğru anlaması gerekir. Böylece daha adil, şeffaf ve verimli bir kamu yönetimi mümkün hale gelir.

Kamu Görevlerinde İstihdam Şekilleri konulu yazımızı okudunuz. Diğer yazılarımız için MemurKanunu.Com